GEA Geologie Bodemschat Geo Oss Kristalmuseum

Auteur Topic: quartz of topaz lijnen  (gelezen 10175 keer)

0 leden en 1 gast bekijken dit topic.

Alex

  • Bronze member
  • *
  • Berichten: 87
quartz of topaz lijnen
« Gepost op: februari 12, 2018, 10:37:55 »
Het is algemeen moeilijk om quartz en topaas te onderscheiden.  Onderstaande foto is een kristal die ik vond op de topaas berg die ik regelmatig bezoek.  ik heb al een krastest gedaan, en krijg er niets door.

Maar wat me opvalt is de structuur van het kristal.  Een quartz kan je meestal herkennen aan de horizontale lijntjes op een effen vlak, maar hier vind ik het niet.  Wat ik wel kan vinden is een soort schubachtige structuur. 

Is dit een quartz of topaas?
Indien dit topaas is, kan ik deze structuur hanteren als kenmerk voor mijn andere stenen, aangezien ik er verschillende heb?

De bruine steen denk ik dat het topaas is.

Het wit exemplaar is een combinatie van kleinere quartz kristallen (breed gedeelte).  Dit kan ik achteraan zien door de duidelijke evenwijdige lijnen.  Echter staat er een lang kristal met slechts 3 vlakken, en geen lijnen er op ingeplant.  Hier ben ik niet zeker of het ook om quartz gaat.  De achterkant is afgebroken.

groeten

jacques feijen

  • Gold member
  • **
  • Berichten: 603
Re: quartz of topaz lijnen
« Reactie #1 Gepost op: februari 12, 2018, 18:29:24 »
Hallo Alex,

Er bestaat een groot verschil tussen het soortelijk gewicht van kwarts en topaas.
Topaas heeft een s.g. van 3,5.
Kwarts heeft een s.g. van 2,65.
Hier een zeer praktische tip van Paul Mestrom. Zeker jouw bruine kristal leent zich heel goed voor deze test. Het is vrij groot, en bestaat alleen uit puur kristal, geen matrix.
Paul zal het mij wel vergeven als ik zijn tip hier plaats. Het is een eenvoudig, zelf te maken apparaatje, waarmee je heel makkelijk de densiteit van een mineraal kunt vaststellen. Stel dat uit je meting blijkt dat het bruine kristal een s.g. van 3,5 heeft, dan heb je onomstotelijk vastgesteld dat het om topaas handelt.


Tip van de maand
nuttige wenken en practische tips voor de mineralenverzamelaar


tip 5: een eenvoudige densimeter: bepalen van de dichtheid van een mineraal
een tip van Paul Mestrom


Om een mineraal te kunnen determineren is het vaak heel erg nuttig het soortelijk gewicht, correcter de soortelijke massa of dichtheid, te bepalen.
De dichtheid een stof is gelijk aan de massa gedeeld door het volume, in formule:

ρ = m/V

Hierin is ρ (de Griekse letter rho, onze r) de dichtheid, m de massa en V het volume.
De eenheid van ρ is dus g/cm3. Voor het gemak (en dus een beetje slordig) laat ik die verder onvermeld.

Als je de dichtheid nauwkeurig wil bepalen moet je ook nauwkeurig meten.
Voor mineralen is dat vaak niet nodig.
Daarom hier een heel erg simpele maar wel goed bruikbare manier.

Om de dichtheid te bepalen moet je dus eerst de massa meten.
Dat kan heel eenvoudig met een (digitale) keukenweegschaal:

    Zet de weegschaal aan en tarreer (zet op nul)
    Leg de steen op de weegschaal en lees het gewicht (de massa) af -> massa m1

Dan moet het volume bepaald worden.
Dankzij Archimedes  (Eureka!) , hebben we daar een eenvoudige  manier voor. De wet van Archimedes zegt dat de opwaartse kracht die een in vloeistof (bv water) gedompeld voorwerp ondervindt gelijk is aan de massa van de verplaatste vloeistof.
Aangezien de dichtheid van water (ongeveer) 1 is, is die massa (in grammen) ook meteen het volume in cm3.
Dat klinkt misschien ingewikkeld, maar het vervolg is gemakkelijk.    Eureka

Het volume van een voorwerp (steen) wordt bepaald door het gewicht te meten terwijl het voorwerp in water hangt. Hoe dat moet is het best uit te leggen aan de hand van de foto hierboven. Ik wilde de dichtheid van de kogel op de foto (vermoedelijk calciet) bepalen.


    Vul het plastic potje op de weegschaal voor een groot deel met water (de bol moet er straks nog bij!) en tarreer.
    Pak de blauwe haak vast, hang het daaronder hangende bakje in het water (helemaal onderdompelen!) en lees het gewicht af (massa m2)
    Herhaal dit met de steen in het bakje (in dit geval de bol, ook helemaal onderdompelen, massa m3)
    De opwaartse kracht die de steen ondervindt is m3 - m2
    De dichtheid kan nu eenvoudig berekend worden: ρ = m1/(m3-m2)

In mijn geval was m1: 744 gram, m2: 6 gram en m3: 282 gram.
Daaruit volgt voor de dichtheid van de bol 2,71, wat precies de waarde van calciet is.


Nog een aantal opmerkingen:

    Soms kun je een steentje gemakkelijk aan een dun touwtje knopen (zie foto, zwart met lus) en daaraan onderdompelen. Omdat het volume van zo’n touwtje verwaarloosbaar is wordt de bepaling dan simpeler:
    m2 = 0 en hoeft dus niet gemeten te worden.
    Lukt dat niet en is het steentje zo klein dat het door de (open) bodem van mijn bakje valt, dan leg ik een roostertje (in het midden van de foto hiernaast) in het bakje.
    Bij kleine (en dus veel lichtere) steentjes wordt de hier beschreven methode erg onnauwkeurig. In zo’n geval gebruik ik een veel nauwkeurigere (maar ook duurdere) weegschaal met ook natuurlijk een veel kleiner bakje (of het touwtje).
    Dichtheid is afhankelijk van de temperatuur. Voor nauwkeurige metingen moet een temperatuur-correctie gebruikt worden.
    Mengsels
    Op Minerant kreeg ik een bruine steen ter determinatie aangeboden. Op het eerste gezicht dacht ik: een knol van pyriet/marcasiet die helemaal of ten dele is omgezet in limoniet (goethiet). Dergelijke knollen worden veel gevonden aan de Normandische kust. Ook anderen in de determinatie-stand dachten er zo over.
    Toch had ik twijfels. Gezien de vorm van de (verweerde?) kristallen was sideriet niet uit te sluiten. Ik besloot daarom de dichtheid te meten.
    De dichtheid van pyriet is  4,8 tot 5,0 , die van marcasiet 4,9 , die van goethiet  4,2 tot 4,3  en die van sideriet   3,9 tot 4,0.
    Als onze veronderstelling klopte zou de gemeten dichtheid tussen 4,2 en 4,9 moeten liggen. De meting leverde als uitkomst 3,8. Het was dus sideriet!

Ter aanvulling van de theorie tot slot nog dit:
Het gewicht van een voorwerp is afhankelijk van de zwaartekracht. In de ruimte ben je daarom gewichtloos en op de maan is je gewicht ongeveer een zesde van je gewicht op aarde. Toch ben je op de maan niet kleiner dan op aarde of heb je op de maan minder materie in je lichaam dan op aarde.
De massa van een voorwerp is een maat voor de hoeveelheid stof die alleen afhankelijk is van het voorwerp en niet van de plaats of de omstandigheden. Als je een hoeveelheid stof wil aangeven is het dus correcter massa te gebruiken.
Voor het dagelijks gebruik (en als het niet overdreven nauwkeurig hoeft) maakt het weinig of geen verschil.
Wil je meer weten? Kijk dan eens naar paragraaf 7.6 uit het boek "Mineralen Herkennen" van Paul Tambuyser. Dit uitstekende boek is ook in onze MKA-bibliotheek te leen en MKA-leden kunnen het gratis downloaden.

Zoals gezegd Alex, Kijk even op de website van de beste mineralenclub van Europa : Mineralen Kring  Antwerpen. Daar vindt je duizend-en-een dingen die met onze hobby te maken hebben, en op vrij strenge wetenschappelijke principes zijn gebaseerd.
Dus in enkele minuten kun jij een apparaat gemaakt hebben, waar je je hele leven plezier van kunt  hebben. Vooral als je zelf mineralen zoekt in het veld, en je hebt twijfels bij wat je gevonden hebt : Doe zo'n eenvoudige meting.

Ik hoor van je,

Jacques

Niels Brouwer

  • Gold member
  • **
  • Berichten: 228
Re: quartz of topaz lijnen
« Reactie #2 Gepost op: februari 12, 2018, 20:02:30 »
Op Mindat kwam hier laatst ook een heel handig artikel over langs met praktische aanwijzingen hoe je het beste het soortelijk gewicht kunt bepalen. Gelukkig zijn de verschillen tussen kwarts en topaas groot genoeg dat het wel een duidelijke uitslag zal geven welke van de twee waarschijnlijker is.

Alex

  • Bronze member
  • *
  • Berichten: 87
Re: quartz of topaz lijnen
« Reactie #3 Gepost op: februari 12, 2018, 21:48:40 »
Dag Jacques en Niels.

Bedankt voor de tips. Aangezien deze bruine steen heel groot is, en mijn collectie overwegend uit steentjes bestaan van 5 mm of een mengelmoes, was ik uit het ook verloren dat ik het soortelijk gewicht kan testen. 5 uur in de ochtend hier, en ik sta te springen om het uit te testen.


jacques feijen

  • Gold member
  • **
  • Berichten: 603
Re: quartz of topaz lijnen
« Reactie #4 Gepost op: februari 12, 2018, 22:41:34 »
Alex,

Laat ons het resultaat weten. Als dat stuk Topaas is , dan kun je wel een heel kostbare
steen hebben gevonden. Zeker als je het stuk kunt laten slijpen tot een edelsteen.
Wij zijn hier razen nieuwsgierig!!

Groeten,

Jacques

Alex

  • Bronze member
  • *
  • Berichten: 87
Re: quartz of topaz lijnen
« Reactie #5 Gepost op: februari 12, 2018, 22:50:19 »
De helderheid van de steen is idd goed, maar is een bruine topaas dan zo speciaal? 

p_slootweg

  • Bronze member
  • *
  • Berichten: 37
Re: quartz of topaz lijnen
« Reactie #6 Gepost op: maart 02, 2018, 14:18:34 »
Hoi Alex,
Op basis van de foto's denk ik dat beide stenen kwarts zijn. Het klopt dat de streeping op topaas en kwarts anders georienteerd is. Maar wat nog veel opvallender is, is de perfecte splijting die topaas heeft. Deze zou op beide stukken duidelijk moeten zijn indien aanwezig. Kennelijk ontbreekt deze en daarmee is het geen topaas. Ook de voorgestelde SG meting is een prima middel om het onderscheid te maken. Daarbij is de bruine tint van de eerste steen typisch voor rookkwarts. Topaas heeft de kleur niet van nature. Alleen kunstmatige bestraling kan een topaas zo donker maken. In de regel wordt hij dan ook weer verhit waarna de gewilde blauwe tint ontstaat.

Ook het geschubte uiterlijk van de bruine steen doet mij meer een geëtste kwarts denken dan topaas.

Grtn, Peter

David

  • Gold member
  • **
  • Berichten: 185
Re: quartz of topaz lijnen
« Reactie #7 Gepost op: maart 02, 2018, 15:57:30 »
Mogelijk dat de hardheid een betere indicator is. Kwarts heeft hardheid 7 en topaas hardheid 8. Met topaas kan je dus kwarts krassen, maar andersom niet!

Vrgr. David.

Alex

  • Bronze member
  • *
  • Berichten: 87
Re: quartz of topaz lijnen
« Reactie #8 Gepost op: maart 02, 2018, 22:35:32 »
Hoi Peter en David.

Aangezien de stenen wat aan de kleine kant zijn, is het nogal moeilijk om een splijting te zien. Als ik een krastest doe met een overduidelijke kwarts, krijg ik geen kras in de bruine steen. Ik heb ook het gewicht/volume berekend, en kom voor de bruine steen heel dicht bij topaz uit.

Natuurlijk is de twijfel dan weer over de kleur. Verdere testen volgen

Bedankt voor de reactie

Alex

  • Bronze member
  • *
  • Berichten: 87
Re: quartz of topaz lijnen
« Reactie #9 Gepost op: maart 07, 2018, 09:56:42 »
Hoi iedereen.

Mijn vrouw heeft het bruine kristal gemeten in het lab op haar werk, en blijkt dat het maar een smoky kwarts is.  Niettemin blijft het speciaal voor mij.  Ze kwam uit om een density van 2.6, wat dus heel dicht bij de 2.65 komt.  Mijn eerdere testen deed ik met wat gammele meettoestellen, dus nu weet ik ook dat ze niet te vertrouwen zijn. 

jacques feijen

  • Gold member
  • **
  • Berichten: 603
Re: quartz of topaz lijnen
« Reactie #10 Gepost op: maart 07, 2018, 19:01:33 »
Negeer mijn vorige bericht maar Alex. Ik had dit nog niet gelezen.
Wij weten nu dat het stuk toch een kwarts is.
Prima toch.
De volgende keer kom jij beslist met een topaas aanzetten!

Groeten,

Jacques

Alex

  • Bronze member
  • *
  • Berichten: 87
Re: quartz of topaz lijnen
« Reactie #11 Gepost op: maart 07, 2018, 21:34:36 »
Hopelijk Jacques. Ik blijf de berg uitkammen. Maar door jaren intensief graven op die plaats blijft er niet meer dan scherven over. Het gebied is wel enkele vierkante km’s groot, dus veronderstel ik dat ze wel ergens eentje gemist hebben.